دانلود کتاب ایران در عهد باستان

در این کتاب، نویسنده به بخشی از تقریرات خود در دانشکده ادبیات تبریز و دانشگاه عالی تهران می‌پردازد که برای دانشجویان رشته تاریخ طی دهه‌ها املاء شده است. او اکنون فرصت یافته که بخشی از آنها را با جمع‌بندی و ویرایش، تحت عنوان “ایران در عهد باستان” منتشر کند. این کتاب به دو بخش تقسیم شده است: بخش اول به تاریخ ایران در عهد باستان، و بخش دوم به تاریخ ایران در عهد خلافت، از زمان حکومت خلفای راشدین تا سقوط دولت عباسی بدست مغول. قسمت اول شامل سه بخش است: تاریخ اقوام و پادشاهان، تاریخ اجتماعی ایران در عهد باستان، و تاریخ فرهنگ ایران در عهد باستان. نویسنده در این جلد، به بررسی و شرح وقایع مهمی که قبل از اسلام در ایران رخ داده است، به همراه شرح احوال پادشاهان و نامداران دوران باستان پرداخته است.

دانشجوان این رشته باید غیر از تاریخ سیاسی ایران، اطلاعات کلی درباره موقعیت جغرافیایی و زمان های پیش از تاریخ ایران را داشته باشند. بنابراین، در جغرافیای تاریخی ایران قدیم، توضیحات کاملی نسبت به فضا، مردم و تمدن قبل از تاریخ و دوره های دیگر ایران مانند عصر و دای (‫Dey‬) و اوستا (‫Avesta‬) و پادشاهان و قهرمانان به عنوان مقدمه در کتاب اضافه شده است. با استفاده از منابع معتبر تاریخی ایران چه به زبان فارسی و چه به زبان های خارجی، این کتاب نوشته شده و در جلد دوم که به تاریخ اجتماعی ایران در عهد باستان می‌پردازد، جزئیات بیشتر آورده شده است.

آرزو دارم که این کتاب به عنوان یک منبع جامع و مناسب برای دانشجویان رشته تاریخ تحت عنوان “مختصری در جغرافیای ایران باستان” مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، از آقای احمد روحانی که زحمت تدوین فهرست این کتاب را به عهده داشته، قدردانی می‌کنم.

دکتر محمد جواد مشکور ۱۶ شهریور ۱۳۴۷ خورشیدی نامیده می‌شود و موقعیت آن ۲ در خراسان امروز بوده که فعلا اثری از آن باقی نیست. بادهایی که در ایران میوزد از دو سمت شمال غربی و جنوب شرقی هستند. اولین باد اثر بادهای تند شمالی امریکا که از اقیانوس اطلس عبور کرده، از راه دریای مدیترانه، دریای میانه بشامات و آسیای صغیر می‌رسد و از آنجا به ایران و هند می‌گذرد. باد دوم از اقیانوس هند تولید شده و به سمت ایران میوزد.

کوه‌های بزرگ ایران، رشته‌های شمالی که در شمال از فلات پامیر یا بام دنیا جدا شده و به نام مندو در جنوب‌غربی مشخص می‌شود، و در شمال هرات پست شده و مبدل به تپه‌های مواج می‌گردد. استرابون این کوه‌های شرقی را پاراپام زاد خوانده‌اند و در اوستا نام آن اوپیرا سننا» برتر از شاهین آمده. در جانب غربی، رود تجن رشته‌های مزبور را باارتفاع نخستین خود رسیده در طول ۱۰۰ میل به سمت مغرب ممتد شده و از اینجا به طور کلی نام البرز به آن داده می‌شود، اما در هر نقطه نیز نام خاص دارد. البرز که در کتاب استاهرین بر٫ز Haraiti-Barez نام دارد، در جنوب دریای خزر، بلندترین قله‌اش دماوند است (ارتفاع ۵۷۷۱) متر. پس از آن، کوه‌های مزبور از مغرب به سمت شمال‌غربی می‌شود و نام‌هایی همچون قافلانکوه و سهند پیدا می‌کند و منتهی به کوه تاریخی آرارات می‌شود و از آنجا به کوه‌های ارمنستان و قفقاز اتصال پیدا می‌کند.

رشته‌های کوه‌های جنوبی، رشته اصلی از همان پامیر منشعب شده و با نام‌های گوناگون از میان افغانستان و بلوچستان گذشته به سمت خلیج فارس می‌رود. در جنوب‌شرقی، کوه‌های شمال‌غربی کرمان بموازات خلیج فارس امتداد یافته و رشته‌های مرکزی جبال ایران را تشکیل میدهد. مهمترین کوه‌های این ناحیه کوه هزار، کوه لاله زار و کو

رود کرخه، که در زبان عامیانه به “حفار” مشهور است، احتمالاً از جنس ساختگی است. در گذشته، نام پارسی آن “خواسپ” بود و این رود از کوه‌های نهاوند سرچشمه می‌گیرد. از دامنه‌های کوه قره سوو و گاماسپ ترکیب شده و از میان تنگه‌های لرستان عبور کرده و تا زمانی که وارد دشت شود، به نام کرخه شناخته نمی‌شود. این تسمیه به دلیل وجود شهری در ساحل رود است. در گذشته، این رود مستقیماً وارد خلیج فارس می‌شد، اما اکنون به باتلاق‌های هویزه می‌رود. در گذشته، آب این رود بسیار کوچک و خوشاب واقعی بود.

رود آبدیز از کوه‌های لرستان سرچشمه می‌گیرد و پس از اتصال به رود کاز کی، از دزفول عبور کرده و وارد بند قیر در کارون می‌شود. بین رود کرخه و رود آبدیز، رود آبشور (که به اختصار آب شاپور نامیده می‌شود) جریان دارد. رود ارس، که در گذشته با نام اراسک شناخته شده و یونانی‌ها آنرا آراکس (Araxes) نامیده بودند، از کوه‌های آرارات سرچشمه می‌گیرد و به دریای خزر میریزد، امروزه مرز ایران و شوروی است.
رود قزل‌اوزن، که در گذشته با نام آماردی شناخته می‌شده و یونانی‌ها آنرا آماردیس (Amardis) نامیدند، سرچشمه آن در کوه‌های چهل چشمه کردستان است و به دریای خزر میریزد، به عنوان یکی از پاکترین رودهای ایران. رود تجن، از منطقه مازندران عبور کرده و به سمت گرگان جریان دارد؛ سرچشمه آن از کوه هزار مسجد است. همچنین، رود زاینده رود یا یزنده رود، که در استان اصفهان جاری است، از کوه رنگ زرد سرچشمه می‌گیرد و به مرداب گاوخونی میریزد.