دانلود کتاب تمهیدات

مقدمه کتاب “تمهیدات” شامل سه فصل است :
فصل 1 : معرفی آثار عین القضاة
فصل 2 : توضیح وضعیت فعلی
فصل 3 : مفاهیم فلسفی
در تذکرات نوشته شده از قرن ششم تا نهم ، شرح دقیق و قابل اعتمادی از عین القضاة موجود نیست ، اما تاریخنگاران و نویسندگان تذکرات قرن‌ های بعد از او ، توضیحاتی داده‌ اند که ممکن است منسجم و قابل اطمینان نباشند .
پس برای بدست آوردن واقعیت ، ناچار به بررسی آثار قاضی همدانی هستیم ؛ چراکه این آثار ، مهمترین اسناد تاریخی هستند که با استفاده از آن‌ ها می‌ توان به اطلاعات دربارهٔ وی دست یافت . آثار عین القضاة را می‌ توان به سه دسته تقسیم کرد : ۱- آثار دوران جوانی او ، و در مقدمهٔ کتاب “شکوى الغريب” به افکار عرفانی وی اشاره شده است . ۲- در فهرست مآخذ ، نام اکثر کتاب‌ های عربی و فارسی که در آن‌ ها به عین القضاء اشاره شده است ؛ و تذکره‌ نویسان حالات وی را خلاصه کرده و ما از قدیم ترین اقوال آن‌ ها استفاده خواهیم کرد . در صورت تمایل مخاطب به آشنایی بیشتر با نظرات مورخان دربارهٔ قاضی همدانی ، مناسب است که به کتاب ” احوال و آثار عين القضاة ” نوشته دکتر فرمنش مراجعه کند .
آثار عين القضاة
او یازده کتاب در دوران جوانی تألیف کرده است و از این کتاب‌ ها ، جز نام ” واندک ” اطلاعاتی از مضامین آنها که بصورت پراکنده در تألیفات موجود او بجای مانده چیزی در دست نیست . نام تألیفات قاضی همدانی و مختصر اطلاعی که از آنها بجای مانده و اصلش از بین رفته است فهرست وار در اینجا نقل می‌شود :
1- ” قرى العاشى الى معرفة العوران والاعاشي ” .
٢- ” رساله علائية ” : رساله علائیه را آنچنانکه خودش یاد آور می‌ شود برای عوام نوشته است . از طرفی همین مطالب را در ” زبدة الحقایق ” طوری بیان کرده که مخصوص خواص باشد . در رساله دیگرش بنام ” رساله جمالی ” از رساله علائی نام می‌ برد . همچنین صفدی مورخ قرن هشتم هجری نیز رساله علائی را از تصانيف عين القضاة بحساب آورده است .
رساله جمالی که در کتابخانه ملا مراد به ثبت رسیده ، در سه فصل نوشته شده و بحث اصلی آن درباره اهمیت بعثت پیامبران و درمان بیماریهای روحی می باشد . این رساله قبل از تألیف رساله علائی نوشته شده است . همچنین ، نویسنده در مقدمه اش از ضرورت تصحیح واژگان استفاده می‌ کند .
در ادامه ، مؤلف کتاب ” منية الحيسوب ” که نام خود را در رساله شكوى الغريب ذکر کرده ، این کتاب را درباره علم حساب هندی نوشته است . علاوه بر این ، رساله ” نزهة العشاق ونهزة المشتاق ” شامل هزار بیت شعر است که به شکل تغزل سروده شده است .
صولة الباذل الأمون على ابن اللبون ( محب اللبن ) تمثل في البحث عن معنى البعث . وقد كتب القاضي ابن رساله دراسة حول حقيقة النبوة ، ويُلاحظ أن هذه الدراسة تمتاز عن رسالة جمالي وعلاي بوصفها موجهة للمختصين . إن القاضي همداني قام بتأليف هذه الرسالة عندما كان في الحادية والعشرين من عمره .
كما كتب المقدمة إلى اللغة العربية وعلومها الأبية ( الأدب والعلوم العربية )، وكذلك ” تفسير حقائق القرآن ” . كان لدى القاضي نية لنشر كل من هاتين الكتابين في مجلدين منفصلين ، وإلا أن ظروفه الدينية وتوجيهاته لتوجيه التلاميذ حالت دون إتمامهما .
تمامی آثار نوجوانی او بجز رساله‌ای به نام « جمالی » به زبان عربی نگاشته شده بود ؛ اما متأسفانه به جز چند جمله و بعضی بیت‌ های شعر که در رساله شکوی الغریب آمده ، چیز دیگری از آن باقی نمانده است . دسته دوم آثار ، آثاری هستند که پس از ۲۴ سالگی وی نگاشته شده‌اند . این آثار عبارتند از : کتاب ” زبدة الحقائق ” ، یک کتاب فلسفی که درباره حقیقت ذات خدا و صفات او ، حقیقت نبوت ، روز رستاخیز و حالات روح پیش از و بعد از جدایی از بدن است . بنا بر اظهارات خودش ، این کتاب را در سن ۲۴ سالگی نوشته است . قاضی همدانی در یکی از نامه‌ های خود و همچنین در رساله شکوی الغريب به ” زبدة الحقایق ” اشاره کرده است .
باید اشاره کرد که عین القضات مطالب مهم زبدة الحقائق را در شکوی الغریب ذکر نموده است . این مطالب ، که فقهای زمان با استناد به آنها تشدید و اعلام کفر و حکم قتل صادر کرده‌ اند ، او نیز نقل می‌ کند . ابوالقاسم بیهقی ، مؤرخ مشهور قرن هفتم ، از زبدة الحقائق یاد کرده و تنها صفدی از مورخین قرن هشتم به آن اشاره کرده است . اما تنها جامی ، مورخ قرن نهم ، مثالی از این کتاب را به فارسی نقل کرده و از کتاب تمهیدات نیز یک نمونه آورده است . اما جامی و بسیاری از مورخین دیگر ، به اشتباه این دو کتاب را یکسان دانسته و آنها را زبدة الحقائق نامیده‌ اند .
جامی در یکی از کتاب های خود به نام « الدرة الفاخرة » اشاره‌ ای به کتاب عربی ” زبدة الحقایق ” دارد ، اما این کتاب را به طور دقیق معرفی نمی‌ کند و تنها چند صفحه از آن را نقل می‌ کند . ترجمه فارسی این کتاب توسط دو نفر ، یعنی قاضی نور الله شوشتری در قرن یازدهم و حاجی خلیفه در اواخر همان قرن انجام شده است . متأسفانه هیچ اثری از ترجمه زبده الحقایق در کتابخانه‌ های ترکیه یافت نشد .
از طریق یک مستشرق آلمانی که نزدیک 30 سال به بررسی کتابخانه‌ های ترکیه پرداخته است ، اطلاعات جمع‌آوری کرده‌ایم . به ما گفته شد : ” از کجا می‌دانید ترجمه‌ ای از زبده وجود دارد ؟ ” آنها قول مرعشی را نقل کرده و اظهار کرده‌اند : ” با وجود آنکه باید از قول مرعشی استفاده نکنید ؛ زیرا گفته‌ های او گاهی خیال‌ پردازی است . اما دربارهٔ حاجی خلیفه ، معتقدیم که او مانند جامی ، ترجمه زبده الحقایق را شناخته است .”
در این مقاله به معرفی هشت نسخه خطی از ” زبده ” که در کتابخانه‌ های معروف جهان قابل دسترسی است ، می‌ پردازیم و سپس به بررسی سایر آثار “عین القضاة” خواهیم پرداخت . درباره نسخه‌ های خطی موجود از ” زبدة الحقایق ” که تا کنون منتشر نشده ، اطلاعات لازم را ارائه خواهیم داد .
متن برخی اشتباهات در زبان عربی نهایتاً برآورد های بی‌ رنگ و بی‌ فرهنگ ایجاد نموده است . اینگونه موارد معمولاً به علت عدم تسلط به زبان مورد نظر و یا دیکته‌ متن توسط یک فرد غیرمسلط ، به وجود می‌آیند ؛ که نهایتاً منجر به اشتباهات مکرر می‌ شوند . به عنوان نمونه ، تشفّی به‌جای یشفّى و بقوّة به‌ جای لقوّة و همچنین یکن به‌جای یمكن ؛ نمونه‌ هایی از این اشتباهات هستند . همچنین ، در مورد رسم الخط نیز ، اشتباهاتی مانند سنوی به‌جای ثنوی و … معمول است .
این ورژن از مجموعه رسائل عربی شامل آثاری از عین القضاة و راغب و غزالی و چند تن دیگر ، که در کتابخانه کار الله با شماره ۲۰۷۸ قابل دسترس است . این مجموعه تصویر مخطوطه های خود را در چهار جلد در کتابخانه دانشگاه تهران با شماره ۸۹۸ تا ۹۰۱ نگهداری می‌ کند . متن زبدة الحقایق نیز در جلد اول این مجموعه از صفحه ۱ تا ۵۰ قرار دارد و هر صفحه از آن ۲۱ سطر و هر سطر ۱۰ کلمه دارد . این نسخه C در سال ٦٦٩ هجری قمری توسط نسخ درختی نوشته شده است .